173 lines
10 KiB
Plaintext
Raw Normal View History

This text is copied from Wikipedia, http://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dslenska
Authored under GFDL license: http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html
<EFBFBD>slenska
Af Wikipedia, frj<72>lsa alfr<66><72>iritinu
Jump to: navigation, search
<EFBFBD>slenska (<28>slenska)
Tala<EFBFBD> hvar: <09>slandi
Heimshluti: Nor<6F>ur Evr<76>pu
Fj<EFBFBD>ldi m<>lhafa: um 300.000
S<EFBFBD>ti:
<EFBFBD>tt: Ind<6E>evr<76>psk
Germ<72>nsk
Nor<6F>urgerm<72>nsk
Vesturnorr<72>nt
<20>slenska
Opinber sta<74>a
Opinbert tungum<75>l:
St<EFBFBD>rt af: <09>slensk m<>lst<73><74>
Tungum<EFBFBD>lak<EFBFBD><EFBFBD>ar
ISO 639-1: is
ISO 639-2: ice og isl
SIL: ICE
Tungum<EFBFBD>l <20> Listi yfir tungum<75>l
<EFBFBD>slenska er tungum<75>l me<6D> fj<66>rum f<>llum (nefnifalli, <20>olfalli, ߇gufalli og eignarfalli) sem a<>allega er tala<6C> og rita<74> <20> <20>slandi. <20>a<EFBFBD> er ind<6E>-evr<76>pskt, germanskt og vesturnorr<72>nt. Af <20><>rum m<>lum er f<>reyska skyldust <20>slensku.
Efnisyfirlit
[fela]
* 1 Saga <20>slensku
* 2 Breytingar
* 3 M<>lfr<66><72>i
* 4 M<>ll<6C>skur
* 5 <20>slenska utan <20>slands
* 6 Merk rit, ritu<74> <20> <20>slensku
* 7 Heimildir
* 8 Tengt efni
* 9 Tenglar
o 9.1 Or<4F>ab<61>kur
+ 9.1.1 <20><>or<6F>
[breyta]
Saga <20>slensku
<EFBFBD>slenska <20> r<>tur a<> rekja til m<>ls norskra landn<64>msmanna <20> 9. <20>ld. <20> <20>eim t<>ma sem hefur li<6C>i<EFBFBD> hafa or<6F>i<EFBFBD> talsver<65>ar breytingar <20> tungum<75>linu, einkum <20> or<6F>afor<6F>a og frambur<75>i, en l<>tt <20> m<>lfr<66><72>i, eins og kemur fram a<> ne<6E>an. Breytingar <20>essar, einkum <20> or<6F>afor<6F>a, m<> rekja til breyttra lifna<6E>arh<72>tta, breytinga <20> samf<6D>laginu, n<>rrar t<>kni og <20>ekkingar, sem og <20>hrifa annara tungum<75>la <20> <20>slensku, einkum ensku og d<>nsku. Til h<>g<EFBFBD>arauka er s<>gu <20>slenskunnar skipt <20> <20>rj<72> skei<65>: fornm<6E>l til um 1350, mi<6D>m<EFBFBD>l fr<66> 1350 til um 1550 (e<>a 1600) og n<>m<EFBFBD>l fr<66> lokum mi<6D>m<EFBFBD>ls.
[breyta]
Breytingar
<EFBFBD>slenskt ritm<74>l hefur l<>ti<74> breyst s<><73>an <20> landn<64>ms<6D>ld me<6D> <20>eim aflei<65>ingum a<> <20>slendingar geta enn <20> dag - me<6D> herkjum og skrekkjum - lesi<73> forn rit <20> bor<6F> vi<76> Landn<64>mu, Snorra-Eddu og <20>slendingas<61>gurnar. Samr<6D>md stafsetning au<61>veldar lesturinn ß— talsvert, auk <20>ess sem or<6F>afor<6F>i <20>essara rita er heldur takmarka<6B>ur. Meiri breytingar hafa or<6F>i<EFBFBD> <20> frambur<75>i, svo miklar a<> <20>slendingur 20. aldar myndi tr<74>lega ekki skilja <20>slending 13. aldar, g<>tu <20>eir tala<6C> saman.
Helstu breytingar <20> m<>linu n<> <20>v<EFBFBD> til or<6F>afor<6F>a og frambur<75>ar, en minni breytingar hafa or<6F>i<EFBFBD> <20> m<>lfr<66><72>i. (Sj<53> n<>nar <20> s<>gu <20>slenskunnar.)
<EFBFBD>msar <20>st<73><74>ur eru fyrir <20>v<EFBFBD> hversu vel m<>li<6C> hefur var<61>veist. Hef<65>bundna sk<73>ringin er au<61>vita<74> einangrun landsins, en l<>klega hefur fullmiki<6B> veri<72> gert <20>r <20>v<EFBFBD> og er s<> sk<73>ring ein t<>past fulln<6C>gjandi. <20>nnur <20>st<73><74>a sem oft er nefnd er s<> a<> m<>li<6C> hafi var<61>veist <20> skinnhandritunum, hvort sem var um af<61>reyingarb<72>kmenntir a<> r<><72>a e<>a fr<66><72>i. Handritin hafi veri<72> lesin og innihald <20>eirra flutt fyrir ߇ sem ekki voru l<>sir, <20>annig hafi m<>l <20>eirra var<61>veist og or<6F>afor<6F>i handritanna haldist <20> m<>linu. Ennfremur hafi l<>r<EFBFBD>ir <20>slendingar skrifa<66> a<> miklu leyti <20> m<><6D>urm<72>linu, allt fr<66> <20>v<EFBFBD> a<> Ari fr<66><72>i og Fyrsti m<>lfr<66><72>ingurinn skr<6B><72>u s<>n rit, <20>ess vegna hafi lat<61>nu<6E>hrif or<6F>i<EFBFBD> minni en v<><76>a annars sta<74>ar. Kirkjunnar menn <20> <20>slandi voru l<>ka flj<6C>tir a<> tileinka s<>r a<>fer<65>ir Marteins L<>thers og Bibl<62>an var snemma <20><>dd <20> <20>slensku. Bibl<62>ur og <20>nnur tr<74>arrit voru <20>v<EFBFBD> snemma til <20> <20>slensku <20> helstu fr<66><72>asetrum landsins og prestar bo<62>u<EFBFBD>u Gu<47>s or<6F> <20> <20>slensku. <20>essa kenningu m<> helst sty<74>ja me<6D> <20>v<EFBFBD> a<> bera okkur saman vi<76> <20>j<EFBFBD><6A>ir sem ekki <20>ttu Bibl<62>u <20> eigin tungu, t.d. Nor<6F>menn, en <20>eir notu<74>ust vi<76> danska Bibl<62>u. Orsakir <20>eirrar <20>r<EFBFBD>unar sem var<61> <20> <20>slensku ver<65>a seint <20>tsk<73>r<EFBFBD>ar til hl<68>tar, en <20>eir ߾ttir sem nefndir eru h<>r a<> ofan hafa allir haft einhver <20>hrif.
Margir <20>slendingar telja <20>slenskuna vera <20>upprunalegra<72> m<>l en flest <20>nnur, og a<> h<>n hafi breyst minna. <20>a<EFBFBD> er ekki alls kostar r<>tt, og m<> <20> <20>v<EFBFBD> sambandi nefna a<> <20>slenskan hefur einungis fj<66>gur f<>ll af <20>tta <20>r ind<6E>evr<76>pska frumm<6D>linu, <20> me<6D>an flest slavnesk m<>l hafa sex f<>ll, og p<>lska sj<73>. <20><>ska hefur einnig fj<66>gur f<>ll eins og <20>slenska, og var<61>veitt eru rit <20> fornh<6E><68><EFBFBD>sku sem eru mun eldri en <20>slensku handritin, e<>a fr<66> <20>ttundu <20>ld. <20> Grikklandi er enn t<>lu<6C> gr<67>ska, r<>tt eins og fyrir <20>rj<72> ßœsund <20>rum og svo m<> lengi telja. <20>ll <20>essi m<>l eiga <20>a<EFBFBD> ß— sameiginlegt a<> hafa breyst a<> einhverju leyti, og er <20>slenskan <20>ar engin undantekning. *[1]
[breyta]
M<EFBFBD>lfr<EFBFBD><EFBFBD>i
Or<EFBFBD>flokkar <20> <20>slensku Or<4F>flokkur D<>mi Hlutverk
Nafnor<EFBFBD> St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. A<> tilgreina einstaka hluti, e<>a flokka hluta, jafnt raunverulega sem <20>mynda<64>a.
Sagnor<EFBFBD> St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. A<> gefa til kynna a<>ger<65>.
L<EFBFBD>singaror<EFBFBD> St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. A<> l<>sa einhverjum hlut n<>nar. Oftast nota<74> me<6D> nafnor<6F>i.
Forn<EFBFBD>fn St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. Gefa til kynna me<6D> almennum h<>tti um hvern e<>a hva<76> setningin <20> vi<76>.
Greinir St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. A<> gera nafnor<6F> <20>kve<76>in. Greinir getur veri<72> vi<76>skeyttur e<>a settur fyrir framan nafnor<6F> sem s<>r or<6F>.
T<EFBFBD>luor<EFBFBD> Sautj<74>n st<73>rir fuglar hoppa til hinna <20>riggja merku manna sem standa <20> gar<61>inum. <20>eir eru me<6D> tvo poka af fr<66>jum handa fuglunum. Gefa til kynna fj<66>lda e<>a magn.
Sm<EFBFBD>or<EFBFBD>
Forsetningar St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. Hafa <20>hrif <20> merkingu fallor<6F>s <20> setningu.
Atviksor<EFBFBD>
Nafnh<EFBFBD>ttarmerki St<53>ri fuglinn er a<> hoppa til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er a<> gefa <20><>rum fuglum fr<66>. Nafnh<6E>ttarmerki<6B> er or<6F>i<EFBFBD> <20>a<EFBFBD><61> <20> undan sagnor<6F>i <20> nafnh<6E>tti. S<>gn <20> nafnh<6E>tti er <20>n t<><74>ar og endar oftast <20> <20>a<EFBFBD>.
Samtengingar St<53>ri fuglinn hoppar til hins merka manns sem stendur <20> gar<61>inum. Hann er me<6D> fr<66> handa fuglinum. Tengir saman setningar til a<> mynda m<>lsgrein. Skiptist <20> a<>altengingar og aukatengingar.
Upphr<EFBFBD>panir
Ath: <20>etta <20>arfnast yfirfer<65>ar.
[breyta]
M<EFBFBD>ll<EFBFBD>skur
<EFBFBD>mis sv<73><76>isbundin afbrig<69>i myndu<64>ust <20> m<>linu, <20>r<EFBFBD>tt fyrir hinar litlu breytingar, en deildar meiningar eru um hvort s<> munur geti kallast m<>ll<6C>skumunur. Hinga<67> til hefur yfirleitt veri<72> einbl<62>nt <20> frambur<75>armun ß— einnig hafi einhver munur veri<72> <20> or<6F>anotkun. M<>lhreinsunarm<72>nnum <20> fyrri hluta tuttugustu aldar ß—ttu sumar frambur<75>arm<72>ll<6C>skurnar lj<6C>tar og gengu hart fram <20> a<> <20>tr<74>ma <20>eim, s<>rstaklega fl<66>m<EFBFBD>li. Sk<53>larnir voru me<6D>al annars nota<74>ir <20> <20>eim tilgangi.
M<EFBFBD>ll<EFBFBD>skumunur hefur dofna<6E> talsvert <20> <20>slandi <20> tuttugustu <20>ld og sumar frambur<75>arm<72>ll<6C>skurnar eru n<>nast horfnar <20>r m<>linu.
Helstu <20>slensku frambur<75>arm<72>ll<6C>skurnar eru (voru) Skaftfellskur einhlj<6C><6A>aframbur<75>ur, Vestfirskur einhlj<6C><6A>aframbur<75>ur, har<61>m<EFBFBD>li og radda<64>ur frambur<75>ur, ngl-frambur<75>ur, b<>- og g<>-frambur<75>ur, hv-frambur<75>ur og rn- og rl-frambur<75>ur.
[breyta]
<EFBFBD>slenska utan <20>slands
<EFBFBD>slenska er t<>lu<6C> af <20>hugam<61>nnum og f<>lki af <20>slensku bergi broti<74> v<><76>svegar um heim. Mest er af <20>slenskum<75>landi f<>lki <20> Kanada og Bandar<61>kjunum, einna helst <20> Gimli <20> Manitoba, en <20>anga<67> fluttist st<73>r h<>pur <20>slendinga (kalla<6C>ir Vesturfarar) vi<76> lok 19. aldar. Svo er a<> nefna ߇ er leggja n<>m <20> <20>slensku erlendis, t.d. ߇ sem l<>ra <20> gegnum <20>slensku kennsluvef H<>sk<73>la <20>slands [2], sem kallast Icelandic Online og sem erlendir a<>ilar t<>ku ߇tt <20>, m.a. h<>sk<73>li <20> Wisconsin <20> Bandar<61>kjunum.
[breyta]
Merk rit, ritu<74> <20> <20>slensku
* (rita<74>ar) um 1190<39>1320: <20>slendingas<61>gurnar
* um 1140: Fyrsta m<>lfr<66><72>iritger<65>in
* 1952: Gerpla Halld<6C>rs Laxness (skrifu<66> <20> st<73>l <20>slendingasagna)
[breyta]
Heimildir
* Gyldendals Tibinds Leksikon. 1977. A<>alritstj<74>ri: J<>rgen Bang, cand. mag.. Gyldendalske Boghandel, Nordisk Forlag A.S. Kaupmannah<61>fn.
* Heimir P<>lsson. 1999. Fr<46> l<>rd<72>ms<6D>ld til rauns<6E>is - <20>slenskar b<>kmenntir 1550-1900. Vaka-Helgafell hf., Reykjav<61>k.
* <20>slensk or<6F>ab<61>k. 1985. <20>rni B<><42>varsson ritst<73>r<EFBFBD>i. B<>ka<6B>tg<74>fa Menningarsj<73><6A>s, Reykjav<61>k.
* <20>slenska Alfr<66><72>ior<6F>ab<61>kin A-G. 1990. Ritstj<74>rar: D<>ra Hafsteinsd<73>ttir og Sigr<67><72>ur Har<61>ard<72>ttir. <20>rn og <20>rlygur hf., Reykjav<61>k.
* <20>slenska Alfr<66><72>ior<6F>ab<61>kin H-O. 1990. Ritstj<74>rar: D<>ra Hafsteinsd<73>ttir og Sigr<67><72>ur Har<61>ard<72>ttir. <20>rn og <20>rlygur hf., Reykjav<61>k.
* <20>slenska Alfr<66><72>ior<6F>ab<61>kin P-<2D>. 1990. Ritstj<74>rar: D<>ra Hafsteinsd<73>ttir og Sigr<67><72>ur Har<61>ard<72>ttir. <20>rn og <20>rlygur hf., Reykjav<61>k.
* <20>var Bj<42>rnsson. [<5B>tg<74>fu<66>r <20><>ekkt]. M<>lsaga fyrir framhaldssk<73>la. 2. <20>tg<74>fa. Offsetfj<66>lritun hf., Reykjav<61>k.
[breyta]
Tengt efni
* <20>slenska stafr<66>fi<66>
* G<>salappir
* H<>fr<66>nska
[breyta]
Tenglar
Wiktionary merki<6B>
Or<EFBFBD>ab<EFBFBD>kaskilgreiningu fyrir <20>slenska er a<> finna <20> Wiktionary.
* Ritreglur <20> samr<6D>mi vi<76> augl<67>singar menntam<61>lar<61><72>uneytis nr. 132/1974, 133/1974, 184/1974 og 261/1977
* Bragfr<66><72>i og H<>ttatal
* I<>unn - Kv<4B><76>amannaf<61>lag
* <20>slenskuskor H<>sk<73>la <20>slands
* M<>lsh<73>ttir (I)
* M<>lsh<73>ttir (II)
* Merking mannanafna
* Nokkur erfi<66> atri<72>i <20>r daglegu m<>li tekin fyrir
* <20>slenska - <20><>skt t<>marit fyrir <20>slenskunema
* <20>slensk M<>lst<73><74> - <20>mislegt var<61>andi <20>slenska m<>lfr<66><72>i, or<6F>ab<61>kur o.fl.
[breyta]
Or<EFBFBD>ab<EFBFBD>kur
* Or<4F>ab<61>k H<>sk<73>lans
* Or<4F>abanki <20>slenskar M<>lst<73><74>var
o Landaheiti og h<>fu<66>sta<74>aheiti
* Hugtakasafn <20><><EFBFBD>ingami<6D>st<73><74>var utanr<6E>kisr<73><72>uneytisins
* A Concise Dictionary of Old Icelandic (innsk<73>nnu<6E>) eftir Geir T. Zo<5A>ga fr<66> <20>rinu 1910.
* An Icelandic-English Dictionary (innsk<73>nnu<6E>) eftir Gu<47>brand Vigf<67>sson og Richard Cleasby, gefin <20>t 1874.
* St<53>r ensk-<2D>slenskur or<6F>alisti
* Annar st<73>r ensk-<2D>slenskur or<6F>alisti (html <20>tg<74>fa)
* Altnordisches W<>rterbuch
[breyta]
<EFBFBD><EFBFBD>or<EFBFBD>
* Skr<6B> <20>slenskrar m<>lst<73><74>var yfir <20><>or<6F>as<61>fn
* Or<4F>asafn Hins <20>slenska st<73>r<EFBFBD>fr<66><72>if<69>lags (leit)
* Tenglar KDE verkefnisins
* Or<4F>alisti L<>SU
* Or<4F>asafn l<>knaritara
* Or<4F>asafn Lyfjastofnunar (yfirlit)
* Hugt<67>k <20> l<>fr<66>nni efnafr<66><72>i
* Jar<61>fr<66><72>ior<6F>: [3] [4]
* T<>lvunarfr<66><72>ior<6F>: [5]
* Ve<56>urfr<66><72>ior<6F> (html <20>tg<74>fa)
* Hugtakasafn <20><><EFBFBD>ingami<6D>st<73><74>var utanr<6E>kisr<73><72>uneytis
* <20>slenskir fuglar
* Hugt<67>k <20> vatnafr<66><72>i og skyldum greinum
* Sj<53>vard<72>raor<6F>ab<61>k Hafranns<6E>knarstofnunar <20>slands
Af <20>http://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dslenska<6B>
Flokkar: <20>slenska | Norr<72>n tungum<75>l | Germ<72>nsk tungum<75>l